9 نکته مهم برای ساخت آبنما شهری

ساخت آبنما شهری، در فضا‌هاي سبز شهري مدرن مانند پارک‌ها، خيابان‌ها، ميدان‌ها، مجتمع‌های مسکونی و فرودگاه‌ها که محل عمومي رفت و آمد، و پذیرای حجم زيادي بازدید کننده مي باشند، سبب ایجاد زیبایی و جذابیت بصری و محیطی می‌شود. همچنين با شکل گيري سازه هاي عظيم بتني، آهني و شيشه اي در فضاهای شهری، نياز مبرم به اضافه نمودن المان‌هايي خاص برگرفته از عناصر طبيعت مانند گیاهان و فضاهای آبی احساس شده است. در مواقعي این عناصر نه‌ تنها از نظر زيبايي شناختي شهري مهم هستند، بلکه بر کيفيت هوا نيز تاثير زيادي مي گذارند.

در اين مقاله 9 نکته مهم و قابل توجه قبل از طراحي و ساخت آبنماهاي شهري بيان مي‌شوند که مي تواند به طراحان فضای سبز شهری کمک زيادي در خلق ايده هاي مناسب و کاربردي و ماندگار بکند.

1. بودجه کارفرما
2. انتظارات کارفرما
3. شرايط اقليمي
4. نوع کاربري
5. ايده پردازي
6. انتخاب نازل
7. مصرف انرژي
8. نورپردازي
9. روش فيلتراسيون

1. بودجه کارفرما در ساخت آبنما

از نکات مهمی که در طراحی و ساخت آبنما باید در نظر گرفت، میتوان به نوع آبنما و گستردگی از نظر سبک، اندازه، متریال و تجهیزات مورد استفاده در داخل آن اشاره کرد. از اینرو هزینه های متفاوتی را در برآورد اولیه باید در نظر گرفت. به همین جهت طراحی آبنما باید بر اساس بودجه تعریف شده کارفرما، هدف گذاری و انجام گیرد.

نوع و اندازه آبنما:

انتخاب نوع و اندازه آبنما در هزینه نهایی اجرای آبنما تأثیر دارد. برای مثال هزینه نهایی آبنماهای موزیکال و ریتمیک بالاتر از هزینه آبنماهای کلاسیک است. به همین دلیل لازم است که در رابطه با هزینه آبنما با کارفرما هماهنگ شود.

متریال مورد استفاده در ساخت آبنما:

انتخاب درست متریال مصرفی متناسب با بودجه و نیاز پروژه یکی از عوامل مهمی است که در برآورد هزینه های کلی پروژه، تأثیر گذار است. برای مثال جنس نامناسب نازل و تجهیزات مورد استفاده در داخل آبنما به مرور زمان باعث خوردگی آن توسط آب و پایین آمدن کیفیت خروجی و یا رنگی شدن آب بر اثر زنگ زدگی می گردد. در این شرایط هرچند هزینه بیشتری برای خرید تجهیزات، پرداخت میشود، در درازمدت عدم استفاده از متریال مناسب سبب ایجاد هزینه های سربار به صورت تساعدی در تعمیر و نگهداری می گردد.

پیشنهاد می شود تا جایی که امکان دارد از متریال مناسب استفاده نمایید و از بکارگیری محصولات بی کیفیت دوری کنید حتی اگر از حجم آبنمای شما کاسته شود ولی در نهایت به این نتیجه خواهید رسید که آبنمای کوچک و زیبایی که بدون دردسر کار می کند و ماندگاری دارد بهتر از آبنمایی با حجم بزرگتر و دارای افکتهای بیشتر ولی ناکارآمدتر، سرشار از مشکلات و عمر کوتاه می باشد.

با این وجود رعایت کردن تمام این موارد منوط به نظر و خواسته کارفرما دارد بدین صورت که اطلاعات کافی باید در اختیار کارفرما قرار داد ولی در نهایت با توجه به نوع نیاز و خواسته او اقدام به طراحی آبنما، نمود. .

2. انتظارات کارفرما از آبنما

در طراحی و ساخت آبنما می توان گفت کسب هر چه بیشتر اطلاعات در خصوص خواسته های کارفرما یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد رضایت و برگشت سرمایه گذاری و رضایت کارفرما می باشد که در شکل گیری آبنما بسیار مهم است. قبل از ایجاد هر طرح و ایده ای باید از کارفرما در مورد سیاستهای خود در جهت نیاز و ایجاد آبنما پرسش گردد تا بتوان انتظارات کارفرما را در طراحی در نظر گرفت. بنابراین برای طراح آبنمای شهری، دو سوال بسیار مهم می باشد:

1. آبنما برای چه نوع کاربری و یا چه نوع فضایی ایجاد نیاز شده است؟
2. چه کسانی از این بخش دیدن خواهند کرد؟

3. موقعیت جغرافیایی

در طراحی آبنما شهری باید به نوع فضایی که آبنما در آن اجرا می شود توجه ویژه کرد (مانند جهت وزش باد، تابش مستقیم نور خورشید، فضای سردسیر یا گرمسیر یا خشک، مشکلات تأمین آب یا انرژی در محل ) برای مثال کارکرد آبنما در فضاهای مسقف و باز با یکدیگر فرق میکنند و برخی نازلها که تحت تاثیر وزش باد نوع خروجی آنها عوض می‌شود، در فضاهای باز قابل استفاده نیستند. و یا در مورد مکانهایی سردسیر که درجه هوا بسیار پایین می‌آید، باید آبنماهایی ساخته شود که آب زیادی داخل لوله یا حوض نمی ماند که باعث یخزدگی و ترکیدگی و آسیب رسیدن به آن گردد. و یا در مکانهای گرم و خشک، درست است که حجم آب در گردش تبخیر می شود ولی طراوت بیشتری به فضا می بخشد ولی تابش نور مستقیم به داخل حوض باعث ایجاد رشد سریع جلبک می گردد پس اگر چنین مکانی برای ایجاد آبنما در نظر گرفته شده است باید تمهیداتی در سیستم فیلتراسیون آن پیش بینی شود.

4. طراحی آبنمای مناسب با کاربری فضای موجود

یکی از عوامل مهم در طراحی آبنما، توجه به کاربری فضای موجود می باشد به این معنی که آبنمایی که برای فضای سبز پارک ها ویا میادین شهری استفاده میشود مناسب فضاهای داخلی مانند هایپرمارکت‌ها یا کافه ‌ها نمی‌باشد. در فضای سبز پارکها و یا میادین شلوغ. می توان از نازل های پرحجم استفاده کرد که به فضای اطراف، زیبایی بیشتری می دهد و صدای زیاد و حتی پاشش آب میتواند یا مزیت محصوب شود ولی  در مکانهای سرپوشیده مانند هایپرمارکت‌ها یا کافه‌ها و محل‌هایی که مشتریان بدنبال لحظه ای استراحت و آسودگی هستند باید از نازل ها با پاشش و صدای آب کم استفاده نمودو اصولن استفاده از آبنماهایی که جریان های زیبا از آب همراه با صدای ملایم و رطوبت مناسب جهت کاستن خشکی فضای داخل به همراه دارند و یا حوض هایی با حجم کم یا کوچک که با آب پر شده اند، در فضاهای داخل ساختمان ارجحیت دارد. 

علاوه بر این باید به این نکته توجه شود که در مکانهای مختلف شهری باید از آبنماها با طراحی‌های متناسب با کاربری آن اماکن، استفاده شود. ذر زیر سه مثال از کاربرد های مختلف آبنما در اماکن مختلف شهری بیان میکنیم:

اماکن مذهبی

برای مثال در طراحی اماکن مذهبی عمدتا باید از آبنما کلاسیکی که حالت روحانی به محیط می دهند استفاده شوند که این حالت با استفاده از نازل های آبنمای مناسب که به صورت رینگ و یا خطی طراحی و چیدمان شده اند، ایجاد می‌شود.

میدان‌های شهری

آبنماهایی که در طراحی میدان‌های شهری کار گذاشته میشوند باید طوری طراحی شوند که مانع دید و یا حواس پرتی رانندگان نگردد و همچنین باعث ایجاد زیبایی و شادابی و در نتیجه تلطیف بیشتر محیط شوند. در پارکها جنبه زیبایی، مفرح و هیجانی بودن آبنما بسیار مهم است.

فضاهای بازی کودکان

در مکان هایی که عمدتا محل بازی کودکان است، نیز آبنماها باید ویژگیهای خاصی داشته باشندپ. از جمله برای به حداقل رسیدن خطر غرق شدگی و آسیب به کودکان، عمق حوض آبنماهای این اماکن باید کم باشد برای این منظور به طور مثال می توان از آبنماهای کف خشک استفاده کرد.

5. طراحی و ایده پردازی آبنما

توجه به شرایط محیطی مختلف، اقلیم و مکانی که آبنما در آن به اجرا در می آید حائز اهمیت است. برای مثال در صورتی که بخواهیم آبنمایی برای مکانهای عمومی خاص مانند کتابخانه ها یا نزدیک بیمارستانها، طراحی کنیم نباید از آبنماهای موزیکال یا آبنماهایی که تولید صدای زیاد میکنند مانند آبشارها، استفاده گردد. همچنین اگر آبنما در مکانهای زیارتی و مقدس استفاده می شوند بهتر است به گونه ای انتخاب شوند که حالت روحانی مکان مورد نظر را بر هم نزنند. در بعضی مکانها نباید پاشش زیاد آب از آبنما وجود داشته باشد مانند داخل لابی ساختمانها، پاساژها و مراکز تجاری که به صورت مسقف هستند زیرا باعث ایجاد آلودگی در اثر برخورد کف کفش ها با سطح خیس می گردد. در برخی از بوستانها برای جذب گردشگران می توان از انواع آبنما های کف خشک استفاده کرد تا لمس آب مخصوصا در فصول گرم باعث تفریح و تفرج هر چه بیشتر بازدید کنندگان گردد.

6. استفاده از نازل آبنمای مناسب

در طراحی و ساخت آبنمای شهری باید از نازل آبنما مناسب استفاده شود از اینرو طراحان فضاهای شهری باید آشنایی کافی به نوع و کارکرد انواع نازل ها داشته باشند و یا در این زمینه میتوانند با کارشناسان و متخصصان صنعت آبنما صحبت کنند ومشاوره لازم را دریافت کنند.

نازل‌ها ویژگیها و خروجی آب متفاوتی دارند که این امر سبب می‌گردد هر نازلی برای هر فضایی مناسب نباشد. برای مثال در نازلهای قارچی و قاصدک، خروجی نازل شکاف باریکی است که آب از آن باید خارج شود و یا در نازلهای لمینار و جمپینگ جت فیلترهایی با منافذ ریز وجود دارد که باید آب از آنها عبور کند. در صورتی که آب مصرفی دارای املاح و رسوبات زیادی باشد سبب گرفتگی خروجی نازل و در پی آن خارج نشدن آب از نارل آبنما میگردد، این اتفاق تاثیر منفی در زیبای آبنما خواهد داشت. به همین علت باید انتخاب نازل آبنمای مورد استفاده، متناسب با شرایط ذکر شده در بالا باشد، در غیر این صورت عدم رعایت این هماهنگی باعث ایجاد هزینه اضافی جهت تعمیر و نگهداری و عمر کوتاه آبنما خواهد شد.

7. مصرف انرژی در آبنما

در طراحی و ساخت آبنما، باید میزان برق مصرفی تجهیزات الکتریکی مد نظر قرار گیرد. عدم توجه به این امر هزینه راه اندازی و ماهانه زیادی را برای نگهداری آبنما به کارفرما تحمیل می‌نماید. به طور مثال میزان برق مصرفی پمپ به طراحی آبنما و انتخاب نوع و تعداد نازل های مورد استفاده در آبنما، بستگی دارد. می توان گفت 90% از مصرف برق آبنما توسط پمپ ها استفاده می‌شود و 10% باقی مانده توسط چراغها و دیگر متعلقات. و یا برق مورد استفاده آبنماهای ریتمیک و موزیکال بیشتر از آبنماهای کلاسیک و سایر انواع آبنماهاست.

اما برای صرفه جویی در میزان مصرف انرژی آبنما چه باید کرد؟

1. استفاده از ساعت خورشیدی، به جهت فعالیت این نوع آبنماها در زمانهای مختلفی از شبانه روز و طبق یک برنامه زمانبندی مشخص. با این قطعه می‌توان میزان مصرف انرژی را مدیریت کرد و کارد آبنما را محدود به زمان های پر بازدید محدود کرد.
2. می توان در زمان طراحی آبنما، نوع و مقدار نازل ها را هوشنمندانه تر انتخاب کرد. مثلاً نازل های حجمی مانند کسکید از حجم زیادی از آب به نسبت نازل کمت استفاده می‌کند در نتیجه نیاز به انرژی بیشتری برای تأمین آب توسط پمپ سیرکولاسیون لازم دارد.
3. توجه به انتخاب درست نوع پمپ و سایز لوله های مدار پمپاژ و محاسبه درست آب مصرفی نازل ها توسط مهندسین با تجربه علاوه بر کارکرد بهتر و زیبا تر آبنما، از هزینه بیشتر نیز جلوگیری می کند.
4. مورد بعدی انتخاب درست در مورد روشنایی آبنماها می باشد که بعد از پمپ ها بیشترین مصرف برق آبنما را به خود اختصاص می دهد. چراغ های LED کمترین مصرف انرژی نسبت به چراغ های هالوژنی دارند ولی باید به این نکته هم توجه کرد که تعداد بسیار کمی از چراغ های LED که در بازار ایران و چین، موجود می‌باشد که از استانداردها و تکنولوژی روز برخوردارند و علاوه بر معایبی همچون عمر کوتاه، بیش از انتظار انرژي برق مصرف می کند و در نهایت باعث خرابی چراغ‌ها و شوک به سیستم الکتریکی و مدارات تغذیه می شوند.

8. نورپردازی در آبنما

آب به دلیل خاصیت بیرنگ بودن در شب، بدون نورپردازی جلوه ای ندارد در حالیکه آبنما فقط در روز روشن نیست و در شب نیز بدون نورپردازی کارآیی و جلوه زیادی ندارد، از این رو استفاده از چراغ آبنمای مناسب، می تواند باعث جلوه زیبا و مناسب آبنما در شب نیز شود. در واقع با نورپردازی، حرکات آب نمایانتر خواهد شد حتی می توان با در حرکات آب تنوع و افکت های مختلف ایجاد کرده و جلوه آبنما را دو چندان نمود.

9. انتخاب فیلتراسیون آبنمای مناسب 

سوال: چه اتفاقی برای آب موجود در آبنما به مرور زمان می‌افتد؟

جواب:

1. آب موجود سیستم آبنما بعد از مدتی از خنثی به حالت قلیایی تبدیل می گردد و باعث رسوب و گرفتگی لوله ها می گردد.
2. وزش باد باعث ورود خاک و ماسه و ته نشین شدن آنها در حوض و مخزن آبنما میشد.
3. تابش نور خورشید بر سطح آب باعث رشد سریع جلبکها، می گردد.
4. با ورود برگ و دیگر اقلام جامد در حوض، در مکش آب و پمپاژ صحیح آن ایجاد مشکل می نماید.

مجموعه این عوامل سبب تجمع آلودگیها و تخریب تجهیزات آبنما می‌شود بنابراین تصفیه صحیح آب می تواند کمک زیادی به طول عمر و کارکرد مناسب آبنما کند. رعایت این نکات در آبنماهای شهری و عمومی که بازدید کنندگان بیشتری دارد، از اهمیت بیشتری برخوردار است. فیلتراسیون با توجه به نوع نازل، آبنما، محل ساخت آبنما و همچنین نوع کاربری آن، انتخاب میشود. در برخی از آبنماها فقط نیاز به حذف قطعات بزرگ است در حالی که در برخی دیگر، حذف ذرات ریز نیز باید مورد توجه قرار گیرد. حتی در بعضی از آبنماها که با بازدیدکنندگان، بخصوص کودکان در تماس مستقین با آب هستند، نیاز به حذف میکروب و آلودگی ها نیز می‌باشد. عدم استفاده از فیلتراسیون مناسب در آبنما شهری باعث تحمیل هزینه های بعدی برای تعمیر یا تعویض قطعات، نازل ها و دیگر تجهیزات آبنما می‌گردد و یا گاهی حتی خطر ابتلا به بیماری برای بازدیدکنندگان را ایحاد می‌کند.

در آخر شرکت جی اس او GSO FOUNTAIN بزرگترین و موفقترین مجری و تولیدکننده آبنماهای شهری در ایران و خاورمیانه است. این شرکت از دانش مهندسی و تجارب موفق در طراحی آبنماهای ساخته شده در داخل و خارج از کشور مطابق با استانداردهای روز بر خوردار است و آماده ارائه خدمات مشاوره طراحی و محاسبه و نظارت و تکمیل مدارک فنی و اسناد مناقصه برای بخش خصوصی و دولتی در جهت ساخت فضاهای آبی می باشد.